Recensie: Recht maken wat krom is? Hoorcollege door Johan Braeckman

Home Academy heeft haar initiatief om wetenschappelijke en filosofische kennis uit te geven in de vorm van CD’s en downloads intussen uitgebouwd tot een mooie portefeuille luisterboeken van eminente sprekers. Iemand die in die reeks niet kan ontbreken is filosoof Johan Braeckman, professor wijsbegeerte  aan de Universiteit Gent. Eerder verschenen van hem als hoorcollege: “Darwin en de evolutietheorie” en ook “ Kritisch denken”.

De recentste uitgave “Recht maken wat krom is?” belooft verheldering over de bio-ethiek in brede zin.

De titel verwijst naar een tekst uit het Oudtestamentisch boek Prediker waarbij het gaat over het recht maken wat Hij had krom gemaakt. En inderdaad, er bestaat nogal wat medische miserie die onder die noemer valt.  Heel wat pijn en lijden, veroorzaakt door genetische afwijkingen en aandoeningen, onvruchtbaarheid, handicaps en ziektes allerhande, zou van de baan zijn, mochten we al dat kromme  recht kunnen maken. Vroeger en in feite nog niet zo heel lang geleden, was dat een retorische verlangen en hadden we alles zondermeer te aanvaarden. Hedendaagse wetenschappelijke vorderingen echter bieden vaak hallucinante perspectieven op een grotere levenskwaliteit. Maar de snelheid waarmee dit gebeurt doet ons soms struikelen over de ethische aspecten van al die nieuwe mogelijkheden. Het gaat immers vaak over iets dat de kern raakt van wat het betekent mens te zijn. Om een onvolledige reeks voorbeelden te vernoemen: stamceltherapie, kloneren, genmanipulatie,  statuut van het embryo, pre-implantatiediagnose, orgaan- en xenotransplantatie, donorschap,  sterven en dood, daar is zowel de ethicus als de betrokken  patiënt, wel even zoet mee. Of we dat nu willen of niet, iedereen wordt er immers, ooit, op een of andere manier, mee geconfronteerd.

Het was te voorspellen dat er allerlei , al of niet godsdienstige, moraalridders de moral high ground zouden opzoeken om ons met geheven vingertje te komen vertellen wat we wel en vooral niet mogen doen. Dan komt het er op aan zèlf te denken en een, liefst geïnformeerd, oordeel te vellen.

Hier biedt de auteur een professionele helpende hand, want ook al moet je denken en oordelen nog altijd zelf doen, enig licht, in dat donkere bos vol do’s en don’ts, argumenten, taboes  en drogredeneringen kunnen de meesten onder ons toch wel gebruiken. Naar goede gewoonte doet Braeckman dat zonder pretentieus jargon op een heldere, toegankelijke manier. Er is echter een belangrijk verschil met sommige andere populairwetenschappelijke of filosofisch teksten in tijdschriften en kranten. Hij doet dat zonder verlies van nuance of diepgang en zonder een ergerlijk kleutertoontje aan te slaan. Er wordt ethisch vrij diep gegraven, maar wees gerust, niet alleen de filosofisch gealfabetiseerde heeft hier beet aan, ook iemand met minder lectuur op de teller kan hiermee uit de voeten. Johan Braeckman serveert geen hapklare standpunten, maar levert eerder de ethische basisingrediënten waarmee je zelf aan de slag kunt.

Een aanrader voor iemand die nadenkt over leven en dood. In feite, voor iedereen dus.

Uitgeverij: Home Academy:   https://www.home-academy.nl/onderwerpen/home-academy-luisterboeken-imprints/  5.5h   27 euro

Recensie: ‘Ketters’ van Ayaan Hirsi Ali – Pleidooi voor een hervorming van de islam – (Uitg: Augustus)

Als de ondertitel: ‘pleidooi voor een hervorming van de islam’ verwijst naar het plan om 1.6 miljard moslims op andere gedachten te brengen, dan vrees ik dat de lat hier iets te hoog gelegd werd. Maar Hirsi Ali argumenteert dat er, qua modernisering van de islam, licht is aan het eind van de tunnel. Ik help het haar hopen, maar ik verwacht wel dat we met een lange tunnel te maken zullen hebben.

In haar eerste boek: ‘Nomade ‘ vertelt ze over haar jeugd als vrome moslima, haar latere ontvoogding en haar moeizame leven met bijhorende verguizing en bedreigingen in Nederland waar ze asiel gevraagd had.

In deze nieuwe  ‘Ketters’ analyseert Hirsi Ali de huidige situatie en behandelt ze verschillende aspecten van de samenlevingsfricties die zich internationaal en dichter bij huis voordoen.

Terwijl de auteur ook in dit boek bij haar vroeger standpunt blijft dat het iets te gemakkelijk is om de oorzaak van alle religieus geweld en dito fundamentalisme maar op het conto te schrijven van Westerse discriminatie en racisme, lijkt ze nu toch iets optimistischer over een mogelijke verbetering van de toestand. Los van alle andere verschillen tussen de diverse soorten islam hanteert ze een opdeling in, wat zij noemt, Mekka-moslims en Medina-moslims. Daarbij verwijzend naar de twee belangrijke periodes in de biografie van de profeet. De kleinere Medina-groep stelt zich zeer agressief op, net zoals indertijd toen de profeet vanuit Mekka naar Medina getrokken was, waarna het oorspronkelijke geloof een politieke dimensie kreeg en via het zwaard verspreid werd. De grotere Mekka-groep is vandaag inderdaad veel minder agressief, maar “ is niet bereid te erkennen dat de theologische grond voor intolerantie en geweld in hun eigen religieuze teksten ligt, laat staan dat ze er afstand van nemen.”

Een ander belangrijk lemma in het boek is het gebod: ’ het goede te bevelen en het kwade te verbieden ‘. Dat is een concept van onderlinge sociale controle dat we in veel minder uitgesproken vorm in alle culturen terugvinden. In het Westen wordt er ook kwaad gesproken als iemand iets doet dat als ‘not done’ ervaren wordt, maar de auteur legt de historische gronden bloot waardoor de moslim in zekere zin verplicht wordt overtreders niet alleen terecht te wijzen, maar ook te dwingen datgene te doen wat zij als de norm beschouwen. Bij de mix van culturen zorgt dat uiteraard voor ontvlambare conflictstof.

Zij belicht ook uitgebreid het waarom van stagnatie en onvermogen tot modernisering in de moslimwereld. Heel wat moslims staan klaar om daar, vaak met gevaar voor eigen leven, aan te werken, maar worden daarbij in het Westen door progressieve (sic) krachten eerder tegengewerkt dan geholpen Niettegenstaande de constante reële doodsbedreiging vanwege haar ex-geloofsgenoten, heeft Ayaan Hirsi Ali, naar mijn gevoel, nog het grootste probleem, met die tegenwind die zij ondervindt vanwege politiek correcte Westerse niet-moslims. Die vullen hun, verder lovenswaardig,  antiracisme in  middels  een selectieve blindheid voor de mankementen van de islam en hemeltergend naïeve tolerantiedrang. Zij blijft daarvoor waarschuwen met heldere argumenten vanuit de eigen ervaring, met ettelijke voorbeelden en citaten van andere arabisten.

De kern van haar betoog, niet alleen in dit boek, maar ook in andere publicaties en lezingen, is de volgende: Los van de miljoenen vredevolle moslims die geen vlieg kwaad doen, los van de grote diversiteit aan soorten islam, gaat het om een geloofsovertuiging, die in haar huidige, niet gereformeerde vorm, een kern van gewelddadige politieke ideologie bevat. Niemand hoeft het met haar standpunten eens te zijn, maar hou er rekening mee dat je, na lezing van dit boek, een stevige kluif zal hebben aan haar transparante argumentatie en kennis van de materie.

Lectuur ten zeerste aanbevolen.

Walking boot

Iemand uit mijn naaste omgeving werd  het slachtoffer van een gehaaste chauffeur. Vandaar dat ik haar rolstoel door de troosteloze gang van het Stuivenbergziekenhuis duwde, op weg naar het zoveelste doktersconsult. De krukken  in de hand, het verbrijzelde been stevig in een plompe ‘walking boot’  verpakt.  Het hospitaal had vroeger een kwalijke reputatie van ostentatieve klantonvriendelijkheid, maar dat is gelukkig verleden tijd. De multiculturele buurt verklaart de kleurrijke mix van patiënten en bezoekers.

Een autochtoon exemplaar van het type dakloze zat op een stoel in de wachtzaal en volgde ons met troebele blik. Zijn verloofde moest blijkbaar een beetje slaap inhalen want ze had zich met haar hoofd in zijn kruis te rusten gelegd. Heel dakloos zal hij wel niet geweest zijn, want  onder zijn bermuda  had hij een enkelband rond het knokige been en dan mag je toch de woonst niet verlaten heb ik gehoord. Zijn kompaan had geoordeeld dat hij zijn sixpack Kara-pils mocht meebrengen omdat er  ten slotte toch ook een frisdrankenautomaat stond. Met de nodige decibels bespraken ze de standen van zaken in de wereld.

Van de dokter kregen we het sprankelende nieuws dat het lastige onding van het been mocht en dat we ook de krukken konden opbergen. Nog niet echt gezwind maar toch con brio wegens het blijde verdikt stapten we buiten.

Niettegenstaande de nog steeds troebele  blik had hij ook daarover een observatie klaar voor iedereen op gehoorafstand.  Het valt moeilijk fonetisch te reproduceren, maar als je er het vetste Antwerps idioom bij denkt, klonk het ongeveer zo: Hey schat, gaai kunt nogalis comeede speele zenne. Waarschijnlijk gaat het om een competentie waar hij iets van afweet.

Vrijwilligers gezocht

Een wervende affiche in de ziekenhuiswachtzaal informeert ons dat ze nood hebben aan vrijwilligers. Ik zie een kans om mijn aangeboren hulpvaardigheid op een efficiënte manier te kanaliseren. Niettegenstaande alle vorige mislukkingen is dit misschien mijn moment om de wereld uiteindelijk dan toch nog te verbeteren.

Daarom lees ik onder ‘ profiel ‘ wat ze van de kandidaten verwachten. Ze zien je liever niet komen als je niet flexibel, spontaan, sociaal en communicatief bent. Hier kan ik me eventueel nog doorheen liegen. En uiteraard de klassieker, een teamplayer. Dat valt misschien te faken? Maar ten slotte: Je moet graag omgaan met allerlei slag van mensen. Hier val ik door de mand. Dat krijg ik nooit geacteerd.

Misschien moet ik maar niet solliciteren. Een mens moet zijn beperkingen kennen. Dat levert minder ontgoochelingen op, voor alle partijen.